Essentiële oliën bieden vele voordelen. Van aromatherapie, huidverzorging en luchtzuivering tot een verrijking van de professionele zorg. Maar zijn natuurlijke essentiële oliën verschillend van synthetisch geproduceerde oliën? En zo ja, waarom is dat en wat zijn de effecten?

Overeenkomsten

Een synthetisch geproduceerde geurmolecuul kan identiek zijn aan een geurmolecuul die op natuurlijke wijze is ontstaan. Maar als een molecuul in een essentiële olie hetzelfde is, wat maakt dan het verschil? In het algemeen zijn planten en hun natuurlijke oliën heel bijzonder in hun complexiteit. Synthetische stoffen zijn meestal zeer eenvoudig samengesteld en zoveel mogelijk gericht op het fabriceren van de zogenaamde werkzame stoffen. De andere stofjes en verbindingen, die van nature voorkomen in de plant worden dus niet gemaakt. Omdat ze geen directe, werkzame functie lijken te hebbenmaar ook met het oog op kostenreductie.

Complexe verschillen

Als we naar enkelvoudige moleculen in essentiële oliën kijken, dan bestaan ze uit constructies van atomen die bij elkaar worden gehouden door zogenaamde ‘bindingen’. Menthol is bijvoorbeeld het hoofdbestanddeel in pepermuntolie. Het molecuul ziet er precies hetzelfde uitOf het nu ontstaan is in de pepermuntplant of synthetisch nagemaakt in de fabriek.

Maar dat is slechts één molecuul. Dit betekent dus niet dat in een laboratorium een essentiële olie kan worden nagebouwd. De reden daarvoor is de bijzondere complexiteit van een essentiële olie. Essentiële oliën zijn mengsels van soms honderden verschillende moleculen (of verbindingen) als we alle spoorbestanddelen meetellen. Het verhaal wordt nog ingewikkelder omdat bijna elk bestanddeel ook een vorm heeft in spiegelbeeld (isomeren) waar men ook rekening mee moet houden. Pepermuntolie bestaat uit 40-50% menthol en daarvan is 99% linksdraaiend menthol (L-menthol) en dus een kleine hoeveelheid bestaat uit zijn spiegelbeeld (D-menthol). Daarbij wordt de zaak nog complexer omdat er in feite acht isomeren van menthol bestaan (dus o.a. l-menthol, d-menthol, is0-menthol en neo-menthol). En dit geldt alleen maar voor menthol in pepermuntolie, één van de bijna honderd verschillende moleculen in de olie. Het is dus in de praktijk een onmogelijke opgave om alle bestanddelen en isomeren in de juiste verhoudingen in het laboratorium na te bouwen.

Waarom zoveel synthetica?

De redenen waarom er zoveel synthetische geurstoffen ingezet worden in de wereld van hygiëne, huidverzorging, voetverzorging en de parfumindustrie (o.a. parfums maar ook geurstoffen om in huis te verdampen) zijn logisch. Ten eerste zijn synthetische geurstoffen vele malen goedkoper te produceren dan natuurlijke essentiële oliën. Daarnaast is het product te standaardiseren: altijd precies dezelfde samenstelling. Dat is met pure essentiële oliën niet mogelijk omdat elk jaar het aantal zonuren, neerslag en bodemomstandigheden net weer anders zijn. Dat maakt dat de specifieke bestanddelen elk jaar, elke oogst, per olie net weer een beetje meer of minder aanwezig zijn.

Ten derde zijn synthetische geurstoffen in het algemeen zeer lang houdbaar. Tot slot is ook de onbekendheid met de vele mogelijkheden van aromatherapie nog een belangrijke factor. Onbekend maakt immers meestal onbemind.

Te weinig onderzoek naar home perfumes

Er is weinig tot geen onderzoek gedaan naar het effect van synthetische geurstoffen in de huis-en werksituatie. De meeste van de verkochte huis parfums, geurkaarsen, geuroliën en geurmengsels die verspreid worden op kantoren en werksituaties, zijn vooral mengsels van synthetische geurstoffen en aardoliederivaten zoals paraffine en andere minerale oliën. Soms klagen mensen over hoofdpijn in huis waarbij ze zich afvragen of dit door te sterke geuroliën komt. Wat de lange termijneffecten van deze kunstmatige mengsels doen voor de gezondheid in het algemeen en de luchtwegen in het bijzonder wordt niet onderzocht. Dit geldt overigens ook voor de effecten van het verdampen van 100% natuurlijke mengsels van essentiële oliën. Het onderscheidende voordeel is wel dat deze geuren in de natuur gewoon voorkomen. Als we in een bos lopen – waar ook ter wereld – is er steeds een mengsel van aroma’s wat we inademen waardoor de luchtwegen positief worden beïnvloed en zelfs kunnen herstellen. Dit blijkt o.a. uit de vele sanatoria in de wereld waar mensen juist naar toe gaan vanwege de uitmuntende luchtkwaliteit van de bosrijke omgeving op die plek (o.a. in het Zwitserse Davos).

Baanbrekend aroma onderzoek in ziekenhuis

In een Oostenrijks ziekenhuis is een paar jaar geleden (Lanzenstorfer, A. et al 2019) een onderzoek gedaan naar het effect van essentiële oliën op de luchtkwaliteit in ziekenkamers. Daaruit bleek dat het verdampen van slechts een kleine hoeveelheid natuurlijke aroma’s een grote verbetering gaf. Het aantal microben in de lucht nam spectaculair af. Dat veel essentiële oliën antivirale, antibacteriële en zelfs antischimmel eigenschappen hebben is allang bekend. Deze eigenschappen zijn in vele ‘in vitro’ studies aangetoond maar nog te weinig in zo’n concrete setting als een ziekenhuis.

Van astma tot zweetvoeten

Samengevat blijkt uit bovenstaande dat er niets speciaals aan een molecuul kleeft als het niet in de natuur ontstaan is. De ‘magie’ zit juist in de complexiteit van de natuur! Hoe planten hun molecuulmengsels bouwen is regelrecht fascinerend. Alle moleculen werken met elkaar samen en geven die specifieke plant alle eigenschappen die het nodig heeft voor bescherming tegen bijvoorbeeld virussen en bacteriën, aantrekking en communicatie met insecten die gewenst zijn!

Dit betekent dat een totale olie, die niet bewerkt, gerectificeerd of verdund is, speciale kwaliteiten en een werking heeft die niet te vergelijken is met een synthetisch nagemaakte olie. Zo kunnen essentiële oliën dus bacteriën en andere microben bestrijden. Met die kwaliteiten kunnen deze bijzondere oliën ingezet worden voor tal van gezondheidsproblemen. Van astma tot zweetvoeten. Bij een groot thema als luchtzuivering kunnen door die specifieke kwaliteiten de rondzwevende microben aangepakt en onwerkbaar gemaakt worden. Andere succesvolle toepassingen zijn huid-, haar- en voetverzorging door beauty professionals en pedicures.

Dit artikel is geschreven door Drs. Harmen Rijpkema, medisch antropoloog en aromatherapeut. Hij is werkzaam bij Stichting SANGO. Met meer dan 35 jaar ervaring in aromatherapie geeft hij diverse cursussen en opleidingen rondom dit bijzondere thema. Harmen is auteur van vele artikelen en diverse boeken over aromatherapie, waaronder het Aromecum welke al ruim 10.000 keer is verkocht.