Al eeuwenlang worden plantaardige oliën en vetten gebruikt voor voeding en gezondheid. Het is nog steeds zo dat meer dan de helft van de wereldbevolking deze vetten en oliën plaatselijk produceert en gebruikt. Vanwege hun fantastische huidverzorgende eigenschappen, goede beschikbaarheid en lage kosten zijn deze natuurlijke oliën en vetten immens populair als moisturizers van de huid. Ze beschermen de huid en maken de huid weerbaar tegen omgevingsinvloeden. Er worden vele soorten plantaardige oliën toegepast en er komen ook iedere maand wel weer nieuwe bij.

Ook in onze streken krijgen deze natuurlijke oliën meer aandacht vanwege de talrijke voordelen.  De waarde ligt in de zogenaamde bioactieve bestanddelen van het vet of de olie met een aantoonbare werking op de huid (zie o.a. voor een overzicht Sarkar 2017 en Vaughn 2018). In tegenstelling tot minerale oliën zijn natuurlijke oliën en vetten in staat de bestanddelen als bouwstenen te gebruiken bij de vorming van een gezonde opperhuid (epidermis). Naast verzachtende kwaliteiten bezitten natuurlijke oliën en vetten inhoudsstoffen met antimicrobiële en antioxidatieve eigenschappen. Vele soorten hebben een groot potentieel bij huidherstel en het behouden van een gezonde huid.

Er zijn vele mechanismen betrokken bij genezing van de huid en hydratatie, maar in deze tekst concentreren we ons op twee manieren waarop de plantoliën functioneren: herstel van de huidbarrière en hydratie van de huid. Het is de rol van een natuurlijke olie om de huid goed te hydrateren en daarom zou in elk huidverzorgingsproduct een hydraterende plantolie de basis moeten zijn.

Natuurlijke oliën en vetten hydrateren de huid doordat ze doordringen in het stratum corneum, de hoornlaag van de opperhuid. Dit stratum corneum bestaat uit 15-20 platte dunne lagen van dode huidcellen. Er zijn verschillende oorzaken waardoor openingen of scheurtjes ontstaan in het stratum corneum zoals veroudering, levensstijl, omgevingsinvloeden, verkeerde huidproducten en verkeerd gebruik van de producten. In onderstaande figuur is te zien hoe natuurlijke oliën en vetten de huid kunnen herstellen.

Op de afbeelding in het midden is te zien dat er vocht uit de huid lekt door scheurtjes in het stratum corneum. Tegelijkertijd dringen allergenen en microben in de huid. In de laatste afbeelding komen de natuurlijke oliën om de hoek kijken. Kleine druppeltjes olie worden in het stratum corneum geabsorbeerd en vullen de cellaagjes in het stratum corneum. Nu lijken de huidcellen op een soort muur zonder scheurtjes. Dit betekent dat er geen vocht uit de huid kan lekken en er tegelijkertijd geen microben en andere ongewenste stoffen in de huid kunnen dringen. Dit is precies wat je wilt bereiken met een goede huidverzorging. Je zou kunnen zeggen dat op deze manier de barrièrefunctie van de huid wordt hersteld. Dit wordt in onderzoeken gemeten door de hoeveelheid vocht die door de huid verloren gaat, ook wel transepidermaal waterverlies genoemd. Een tweede manier waarop natuurlijke oliën kunnen helpen de huid te hydrateren is het vormen van een laagje op de huid. Kijk naar de grote oranje cirkels op de huid in de laatste afbeelding, ook wel de ‘occlusieve laag’ genoemd.

Verschillende studies hebben laten zien dat natuurlijke oliën met een hoog gehalte aan meervoudig onverzadigde vetzuren (vooral linolzuur) en een laag percentage oliezuur (een enkelvoudig onverzadigd vetzuur) het beste de huid kunnen binnendringen en de barrièrefunctie herstellen. Omgekeerd, oliën hoog in oliezuur kunnen de huid irriteren en herstellen de barrièrefunctie niet. Zo heeft men bijvoorbeeld van zonnebloemolie aangetoond dat het de barrièrefunctie van een beschadigde huid snel kan herstellen. Een goede kwaliteit zonnebloemolie bestaat voor meer dan 60% uit linolzuur. Toen olijfolie op de beschadigde huid werd getest, herstelde de barrièrefunctie niet en het trans-epidermale waterverlies verergerde. Dit betekent niet dat alleen maar natuurlijke oliën met een hoog gehalte aan linolzuur op de huid gebruikt moeten worden. Maar het betekent wel dat als je een goede moisturizer wil kiezen, het een goed idee is een natuurlijke olie te nemen met een hoog gehalte aan linolzuur en laag in oliezuur. Een aantal goede oliën zijn zonnebloempit, rozenbottel, sacha inchi, cactus en hennepzaad.

Het is goed om op te merken dat kokos en jojoba weinig linolzuur of oliezuur bevatten. Echter, er is bewijs dat jojoba en kokos het vochtverlies uit de huid kunnen verminderen. Blijkbaar zijn hier andere mechanismen aan het werk. Jojoba is eigenlijk een was, dus deze functioneert anders op de huid. Jojoba lijkt op de menselijk talg en is goed in staat een occlusief laagje op de huid te behouden. In combinatie met een andere plantolie zoals argan, rozenbottel, sacha inchi en hennepzaad is jojoba een topproduct voor de huid.

Zo zou van elke natuurlijke olie of vet de eigenschappen en de functie moeten worden vastgesteld. Zo zijn er van verschillende natuurlijke oliën specifieke werkingen aangetoond. Zo is bijvoorbeeld van zoete amandelolie vastgesteld dat deze olie het effect van huidveroudering door UV-stralen vermindert en dat het verouderingsproces wordt vertraagd. Arganolie (Argania spinosa) verbeterde de huidhydratatie bij vrouwen na de overgang door herstel van de barrièrefunctie en vermindering van het vochtverlies. In het onderzoek werd ook arganolie ingenomen en alleen dat feit bleek al een factor bij huidherstel!

Kortom, natuurlijke oliën en vetten functioneren dus op een aantal manieren waarvan in dit artikel twee manieren zijn uitgelicht. Ze dringen in het stratum corneum waarbij de barrièrefunctie wordt hersteld, het waterverlies wordt tot het minimum beperkt en de inhoudsstoffen worden gebruikt als bouwsteen voor een gezonde huid. Daarnaast vormen deze oliën een occlusieve laag zodat de huid zich goed kan beschermen. Kies daarbij voor een plantolie met een hoog gehalte aan meervoudig onverzadigde vetzuren (vooral linolzuur) en een laag percentage oliezuur (een enkelvoudig onverzadigd vetzuur), zodat deze het beste de huid kan binnendringen en de barrièrefunctie herstellen.