Baobab

De baobab of apenbroodboom is een van de meest bekende en karakteristieke bomen in Afrika. De bijnaam ‘ondersteboven-boom’ heeft te maken met de vorm van de boom: een enorme gezwollen stam met een kruin van takken die op een wortelstelsel in de lucht lijken. Omdat de kruin van takken het grootste deel van het jaar kaal is, lijkt het of de boom omgekeerd in de aarde staat.

Van de acht soorten die nog bestaan binnen het Adansoniageslacht, groeien er zes uitsluitend op Madagaskar; één soort komt algemeen in Afrika voor en één soort is inheems in het noorden van Australië. De Adansonia digitata is meestal de boom waarvan de zaden de olie leveren. De boom groeit langs de rand van de Saharawoestijn tot in Zuid-Afrika. De naam baobab stamt overigens uit het arabisch: ‘buhibab’ dat ‘fruit met veel zaden’ betekent. Het is de dikste boom ter wereld (met een omvang van meer dan 10 meter) en de boom kan soms breder zijn dan hoog.

Enorme hoeveelheden water worden in de stam opgeslagen wat nodig is om de boom in droge tijden te laten overleven. De prachtige crèmewitte bloemen, die alleen ’s nachts opengaan, zijn groot en hangen afzonderlijk aan een bloemsteel; ze zijn aangepast aan bestuiving door nectardrinkende vleermuizen. Na de bloei komen de ovale vruchten met zuur, eetbaar vruchtpulp en vele zaden. Deze vruchten zijn zeer voedzaam en zitten vol met vitamine C, antioxidanten en mineralen. In Afrika maakt men o.a. een verkoelende drank van het vruchtvlees die beschermt tegen scheurbuik en ook in andere opzichten een medicinale werking heeft. Ze worden de laatste tijd aangeboden als ‘superfood’.  De boom is belangrijk voor mens en dier. Kalahari Bosjesmannen gebruiken de wateropslag in de stam door het water op te zuigen met holle grasstengels. Van de vezels van de stam wordt touw en kleding gemaakt. De schors, bladeren en vruchten van baobab bomen hebben allemaal een rol in de traditionele geneeskunst in Afrika. Naarmate de boom veroudert, wordt de stam hol en wordt dan zelfs als hut, winkel of café gebruikt. Van de talloze traditionele gebruikswijzen van de boom hebben er vele een magische achtergrond, ongetwijfeld in verband met de bizarre vorm van de boom.

Er bestaan vele volksverhalen rondom de baobab. Een daarvan vertelt dat alle dieren een eigen boom werd gegeven. De baobab ging naar de hyena – die hem zo lelijk vond dat hij hem op zijn kop zette. Een ander verhaal wil dat de allereerste baobab bijzonder mooi was – en veel te ingenomen met zijn eigen pracht. Om zijn verwaandheid te straffen, plantten de goden hem ondersteboven in de grond. Niemand weet precies hoe oud een baobab kan worden. Er zijn verhalen van duizenden jaren oud, misschien door hun monumentale vorm. Waarschijnlijk is 500 jaar het maximum.

Over de plantolie

De olie wordt verkregen via koude persing van het zaad uit rijpe vruchten. Bij rijpheid vallen de vruchten op de grond en worden ze door de lokale bevolking geraapt. Het zaad wordt gescheiden van het vruchtvlees, wordt gewassen en in de zon gedroogd. De zaden kunnen maandenlang opgeslagen worden voor ze worden geperst. Koude persing is de beste methode om alle werkstoffen in de olie te behouden, daardoor is de olie zeer geschikt voor de algemene huidverzorging.

De olie is visceus, goudgeel van kleur, heeft een rijke en zijdezachte textuur, een prettig aroma en een milde nootachtige smaak. In Afrika wordt baobab als keukenolie gebruikt. Het is één van de meest prominente oliën uit Afrika, samen met sheabutter en argan.

Hoe gebruik je baobab olie?

Baobabolie kan puur als huid- en massageolie worden toegepast. Natuurlijk kan baobab worden gemengd met andere vette plantoliën. Baobab verzacht de huid inclusief de gezichtshuid. Het is een goede algemene olie voor de huidverzorging. Baobab wordt snel en bijna geheel door de huid opgenomen, maar laat een onzichtbaar dun laagje op de huid achter, waardoor de huid nooit droog aanvoelt en niet gaat trekken. De huid voelt echter niet vettig aan. De huid krijgt door baobab een mooie glans. Baobab werkt als een natuurlijke moisturizer dat de huid soepel houdt. Vooral als de olie op een vochtige huid wordt aangebracht. De olie wrijft dan gemakkelijker uit. Dagelijks gebruik is aan te bevelen. Naast het voedende karakter van baobab, beschermt de olie de huid tegen milieu en klimaat invloeden. Speciaal is baobab voor de droge, jeukende en beschadigde huid. Daarom verlicht baobab symptomen bij aandoeningen als droog eczeem, droge psoriasis en zonnebrand. Wel de olie dagelijks gebruiken.

Baobab is zeer geschikt bij de behandeling van zwangerschapsstrepen (striae). Regelmatig opbrengen vermindert de diepte van de striae, evenals de opvallende striae. Het zou mogelijk zijn dat de olie de collageen en elastinevorming onder de huid stimuleert en zo de striae aanpakt.  Hetzelfde geldt overigens ook voor (operatie)littekens. Door het gehalte aan vitamine E voorkomt baobab huidbeschadiging door vrije radicalen.

Tip!

Baobab is fantastisch voor gesprongen lippen. Een klein beetje opbrengen verhelpt dit snel.

Dit artikel is geschreven door Drs. Harmen Rijpkema, medisch antropoloog en aromatherapeut. Hij is werkzaam bij Stichting SANGO. Met meer dan 35 jaar ervaring in aromatherapie geeft hij diverse cursussen en opleidingen rondom dit bijzondere thema. Harmen is auteur van vele artikelen en diverse boeken over aromatherapie, waaronder het Aromecum welke al ruim 10.000 keer is verkocht.