Calendula

Het Calendula geslacht omvat zo’n 20 soorten éénjarige en vaste planten die alle inheems zijn in het Middellandse Zeegebied en Azië, maar worden ook in de gematigde streken van het noordelijk halfrond gecultiveerd. In praktisch iedere tuin is wel een variant van de fel geel of oranje bloeiende goudsbloem te vinden. De planten vallen op door hun uitbundige bloei van het vroege voorjaar tot het late najaar. De Latijnse geslachtsnaam wijst daar ook op: calendula is afgeleid van ‘calendae’ – ‘eerste dag van de maand’ dat duidt op de lange bloeitijd van de plant.

De goudsbloem is een oeroude medicinale plant die al in het oude Griekenland en Rome werd gewaardeerd voor haar fantastische helende werking op de huid. Ook in de Arabische en Indiase culturen was het gebruik van de goudsbloem bekend. Een thee van de bloemen wordt nog steeds gebruikt bij conjunctivitis (bindweefselontsteking van het oog). Verder bevatten de bloemen een oranje pigment dat textiel, voedsel (o.a. kaas en boter) en cosmetica prachtig kan kleuren. In voedsel zouden bloemblaadjes van de goudsbloem het kostbare saffraan kunnen vervangen. Naast het calendula maceraat wordt er op kleine schaal ook een absolue en een CO2 extract uit de bloemen geëxtraheerd. Het CO2 extract lost zich goed op in jojoba, zodat u uw eigen calendula olie kan maken. Verwarrend is het feit dat ook een extract en de essentiële olie van de tagetes (afrikaantje) regelmatig goudsbloem (of calendula) wordt genoemd.

Een maceraat is in het algemeen een infusie of aftreksel van hele planten of plantendelen in een plantaardige vette olie. De plantendelen worden een maand of langer geweekt in een goede kwaliteit olijfolie, zonnebloemolie of sojaolie. Geleidelijk geven de plantendelen hun vetoplosbare stoffen af aan de drager waardoor een hoogwaardig medicinaal product ontstaat. Van oudsher waren maceraten de traditionele manier om planten met essentiële oliën en andere werkstoffen te gebruiken. Het calendula maceraat bevat alle vetoplosbare bestanddelen van de bloemen, waarbij gemiddeld 10% van de werkzame stoffen in de dragerolie zijn opgenomen. Het calendula maceraat is prachtig oranje/geel van kleur, hoewel dat wel eens per oogst kan verschillen. Onderzoek heeft aangetoond dat huidproblemen sneller genezen bij gebruik van calendula. Het maceraat is zeer goed verdraagbaar.

De eigenschappen van goudsbloem maceraat zijn o.a. afhankelijk van factoren als plaats van herkomst, tijdsduur van de maceratie, keuze van de dragerolie. Over het algemeen bevatten goudsbloemen:

• essentiële olie met o.a. ionon en β-caryophylleen en vele andere sesquiterpenen.
• flavonoïde glycosiden
• triterpeensaponinen
• triterpeenalcoholen
• flavonoïden
• carotenoïden
• xanthofylleen fenolzuren
• Andere stoffen: fytosterolen, slijmstoffen, tocoferol (vitamine E), bitterstoffen hars met calenduline

De ontstekingsremmende kwaliteiten zijn voornamelijk afkomstig van de flavonoïden en de triterpeenalcoholen (in de vorm van faradiolesters).

Een eenvoudig en krachtig middel: zuiverend en wondhelend, granulatiebevorderend, jeukstillend, verzachtend, ontstekingsremmend, huidherstellend en samentrekkend.

• Toepassing: puur of tot 25% toegevoegd aan een andere dragerolie.
• Goudsbloem bezit een breed toepassingsgebied. De belangrijkste toepassing is de verzachtende en helende werking bij huidproblemen. Het is een eeuwenoud middel bij wondheling, bij de behandeling van verbrande huid, bij eczeem en andere huidklachten. Het verzacht ontstekingen, controleert bloedingen en geneest beschadigde en geïrriteerde huid. Het is buitengewoon geschikt voor de gevoelige, geïrriteerde, droge en schilferige huid.
• Kleine snij- en schaafwondjes, spataderen en blauwe plekken hebben baat bij gebruik van calendula. Zeker wanneer essentiële olie aan de calendula wordt toegevoegd. De wondheling wordt bevorderd door de aanwezigheid van tanninen (looistoffen) en/of slijmstoffen in de goudsbloem die mede zorgen voor een beschermlaagje over de wond waardoor de genezing kan plaatsvinden. Ook zorgen deze stoffen voor de licht samentrekkende werking van de goudsbloem. Dat is ook nuttig bij spataders. De goudsbloem kan in dat geval ingezet worden in combinatie met hamamelishydrolaat, dat een sterk samentrekkende werking bezit.
• Calendula is een weldaad bij de behandeling van de droge, gesprongen/gebarsten huid en een huid die neigt naar kloofvorming. In veel handverzorging- en babyproducten is daarom goudsbloem verwerkt. Door het maceraat toe te voegen aan basisolie olie (bijv. jojoba) maakt u uw eigen verzachtende baby- of handolie. De olie werkt versterkend en verzorgend op de tere babyhuid; luieruitslag wordt bestreden door een mengsel van goudsbloem met jojoba. Calendula is verzachtend en genezend bij tepelkloven.
• Iedereen die naar de zon gaat zou een flesje calendula maceraat mee moeten nemen. Het is een goede aftersunolie. De olie hydrateert, beschermt en heelt de huid bij zonnebrand. Ook zou oedeem dat door de verbranding veroorzaakt wordt doeltreffend met calendula behandeld kunnen worden.
• Calendula maceraat gaat goed samen met de essentiële olie van de blauwe kamille (Matricaria chamomilla): 8 tot 10 druppels toevoegen aan 50 ml calendula maceraat is meestal al voldoende bij huidontstekingen en huidverbrandingen.
• Bij de behandeling van doorligwonden werkt calendula ondersteunend. Meng de olie met een antiseptische essenti.le olie die ook zacht op de huid is (o.a. wierook, blauwe kamille, lavendel, geranium) en breng het mengsel aan rondom (niet in!) de wond. Dosering: 50 ml calendula maceraat + 8 druppels essenti.le olie; 2x per dag opbrengen.
• Calendula versterkt de huid (tonifiërend).

De bloemen en extracten zijn al eeuwenlang bekend als versterker van lever en galblaas en als een tonicum voor de baarmoeder. Het verzacht het spijsverteringssysteem en ondersteunt het hart.
Inwendig worden calendula extracten toegepast bij maagzweren (ontstekingsremmend), colitis, hepatitis, gezwollen lymfeklieren en menstruatieproblemen.