Bij aromatherapeutische massage wordt meestal gedacht aan een lekkere ontspannende massage waarbij je een bepaalde geur gebruikt om een bepaald effect te bewerkstelligen. Dit is natuurlijk ook zo, maar er is meer…

Ten eerste hebben essentiële oliën niet alleen werking op de psyche, maar ook op de huid. Ze kunnen zelfs door de huid in de bloedbaan terecht komen waardoor er therepeutische effecten kunnen ontstaan zoals ontkramping, ontspanning en het afvoeren van afvalstoffen. 

De basis van een echte aromatherapeutische massageolie is 100% natuurlijk en bestaat uit een koudgeperste vette plantolie of een combinatie van meerdere koudgeperste vette plantoliën. Het gebruik van plantaardige vette oliën is vaak bepekrt tot tussenstof tijdens massage, maar verdienen een belangrijkere plaats in aromatherapie en massagebehandelingen.

Het lichaam produceert een eigen beschermende olie, ‘sebum’ of talg dat uit vetzuren en glyceriden bestaat. Sebum wordt geproduceerd door speciale klieren in de huid die gecontroleerd worden door hormonen die vooral actief zijn na de pubertijd. Als mensen ouder worden, vermindert de productie van deze natuurlijke moisturizer. Mensen uit het Middellandse Zeegebied produceren meer sebum, waarbij je kan zien dat de huid minder snel veroudert dan bij mensen met een droge huid. Vette plantoliën lijken erg op het natuurlijke huidvet (sebum) en kunnen dienen als natuurlijke vervanger.

Verder zijn oliën en vetten belangrijke bestanddelen van celwanden en intracellulaire celmembranen. Goede vetzuren in onze huid worden aangevuld door gebruik van plantaardige vette oliën. Daarom is het belangrijk goede oliën in een massage te gebruiken. Meng oliën met enkelvoudig onverzadigde vetzuren en verzadigde vetzuren voor een goede massageolie. Hoe meer de cellen in de huid gevoed worden door goed plantaardige oliën, des te meer zal de huid vocht vasthouden en uitdroging voorkomen. Zodra er tekorten ontstaan, kunnen celmembranen beschadigd worden en gaan ‘lekken’. Ook kunnen vrije radicalen hun kans grijpen en cellen beschadigen. Vette plantoliën zitten vol met vitamine E en essentiële vetzuren die belangrijk zijn in de dagelijkse huidverzorging. Zij zorgen voor het transport van zuurstof en de heling van de beschadigde huid. Ze verzachten rimpels en littekens en het zijn anti-oxidanten (vrije radicaalvervangers). Deze vitaminen worden echter niet door ons lichaam aangemaakt, maar zijn wel van essentieel belang. Het is dus noodzakelijk om aan de lichamelijke behoefte van deze vitaminen te voldoen. 
Vette plantoliën hebben ook therapeutische waarde bij huidproblemen, o.a. droge huid, eczeem en psoriasis. Ze leiden niet of nauwelijks tot irritatie, sensitisatie en neigen niet naar de vorming van comedonen. Zowel inwendig als uitwendig kunnen deze vette oliën een bijdrage leveren aan een goede gezondheid en een gezonde huid. Daarnaast is vette plantolie een zeer goede drager om essentiële olie in de huid te loodsen.

De toegevoegde essentiële oliën hebben een werking op de psyche via het reukorgaan. Het positieve effect van een behandeling met aroma’s heeft voor een groot deel te maken met aangename geurherinneringen. Dat geuren direct een herinnering of een emotie kunnen oproepen, komt doordat de moleculen van reukstoffen, zoals essentiële oliën, zenuwimpulsen veroorzaken. Die impulsen verbinden zich in het limbische systeem met emoties, herinneringen en reacties van het hormonale systeem. Ook honger en seksualiteit zijn bijvoorbeeld verbonden met het limbische systeem. Naast de invloed op het limbische systeem zijn geuren, en dus ook essentiële oliën, in staat stoffen vrij te maken in de hersenen zoals endorfinen en encefalinen. Deze chemische boodschappers zijn stoffen die ons welbevinden gunstig beïnvloeden en helpen bij het behandelen van angsten en depressies. De encefalinen zijn zelfs krachtiger dan morfine in pijnbestrijding. De meest effectieve methode om dit gunstige effect van oliën te gebruiken is via massage. Want door wrijving worden gevoelszenuwen gestimuleerd die neuronen prikkelen die weer encefalinen vrijmaken.

U kunt aromatherapie massage ook therapeutisch inzetten op specifieke klachten of voor een algehele verbetering van de gezondheid door het toevoegen van essentiële oliën. Elke essentiële olie heeft zijn of haar eigen werking, zowel op de huid als op de psyche. Zo werkt sinaasappel op de huid rimpel vervagend en cel verjongend terwijl deze op de psyche positief en ontspannend werkt. Er zijn kant en klare massageoliën te gebruiken, maar u kunt ook essentiële olie of een combinatie van essentiële oliën toevoegen aan een neutrale massageolie. De toegevoegde essentiële olie of combinatie van essentiële oliën worden ook door de huid opgenomen waardoor ze hun werk kunnen doen en zo ingezet kunnen worden op specifieke lichamelijke klachten zoals huidproblemen, maar op spier- en pijnklachten.

Tot ver in de 20e eeuw werd de huid gezien als een onneembare vesting die geen stoffen doorliet. Echter, onderzoek naar het gebruik van pesticiden liet duidelijk zien dat deze landbouwgiffen aantoonbaar door de huid worden opgenomen en dat deze schadelijke stoffen opgeslagen worden in het vetweefsel. Dit leidde in veel gevallen tot ernstige vergiftigingsverschijnselen en andere gezondheidsklachten. Uit het onderzoek bleek dat het de vetoplosbare bestanddelen zijn die door de huid worden opgenomen. Blijkbaar is de huid meer dan een barrière tegen invloeden van buitenaf. De hudi kan lipofiele (vetminnende) substanties doorlaten. Essentiële oliën zijn lipofiele vloeistoffen die in het vet oplosbaar zijn, maar niet oplosbaar in het water.

Het cruciale punt is de barrière van het stratum corneum, de buitenste laag van de opperhuid, die vooral uit verhoornde huidcellen bestaat. Wanneer moleculen langs deze hindernis komen, is de verdere reis door het lichaam relatief gemakkelijk, omdat de lipiden (vetten) in elke celmembraan gemakkelijk de olieoplosbare moleculen van een essentiële olie opnemen.

Aangetoond is dat 20 – 60 minuten na het aanbrengen op de huid, stoffen terug te vinden zijn in onze adem. Als oliebestanddelen de epidermis hebben gepasseerd, komen de stoffen in contact met o.a. het complex van lymfe- en bloedvaten, zenuwuiteinden, zweet- en talgklieren, haarfollicels, collageen, fibroblasten, mestcellen en elastine. Vervolgens komen de moleculen in de circulatie om zo de cellen in het lichaam te beïnvloeden.  

Verschillende factoren beïnvloeden de mate en hoeveelheid substantie die de huid passeert. Indien essentiële oliën gebruikt worden in een huidbehandeling moeten we rekening houden met:

Huidgebied – hoe groter het gebied is waar de olie op toegepast wordt, hoe groter de opname.  

Dikte en doorlaatbaarheid van de epidermis – handpalmen en voetzolen hebben een relatief dikke opperhuid en bevatten geen talgklieren. Opname van de lipofiele bestanddelen kost meer tijd. Gemakkelijke opname vindt plaats op lichaamsdelen waar de huid dunner is, bijvoorbeeld de huid achter het oor en de binnenkant van de pols. De huid op benen, billen, torso en de buik is minder doorlaatbaar dan handpalmen en voetzolen, voorhoofd en hoofdhuid. 

Klieropeningen en haarfollikels – hydrofiele stoffen vinden hun weg via de zweetklieren; lipofiele stoffen kunnen binnenkomen via de talg (olie) klieren of via de (intercellulaire) ruimte buiten de cellen. 

Enzymen in de huid kunnen lichaamsvreemde stoffen activeren of inactiveren. Zo kan de huid als ‘laboratorium’ fungeren voor de stofwisseling op de huid. Beschadigde huid (bijv. ontstoken huid) heeft een bijzonder hoog absorptievermogen. 

Het aantal druppels wat gebruikt wordt in een massageolie, kan elke keer anders zijn. Dit is afhankelijk van de sterkte van een essentiële olie, van de persoon die de massage ondergaat en met welk doel de essentiële olie wordt ingezet. Voor een standaard aromatherapeutische massage wordt er een maximale 1 – 2% verdunning gebruikt, dit betekent maximaal 20 – 40 druppels op 100 ml basisolie. Bij een kalmerende massage is dit maximaal 20 druppels. Voor een lichaamsmassage wordt er ongeveer 30 ml massageolie gebruikt.

Recept standaard massageolie: 

• 90 mlamandelolie
• 10 mljojobaolie 
• maximaal 20 – 40druppels essentiële olie 

Ontspanning 

Hieronder staan voorbeelden van recepten met mengsels van essentiële oliën, die tijdens een aromatische lichaamsbehandeling gebruikt kunnen worden. Deze zijn gericht op ontspanning bij stress, onrust en angsten.
Op 100 ml massageolie kunt u kiezen uit één van de volgende combinaties. 

• 5 druppels roos en 10 druppels mandarijn 
• 8 druppels lavendel en 8 druppels bergamot 
• 5 druppels atlas ceder en 10 druppels sinaasappel 
• 7 druppels ylang-ylang en 10 druppels bergamot 
• 5 druppels sandelhout of een attar en 10 druppels ho-hout 
• 5 druppels patchouli en 10 druppels sinaasappel  

Dit artikel is geschreven door Drs. Harmen Rijpkema, medisch antropoloog en aromatherapeut. Hij is werkzaam bij Stichting SANGO. Met meer dan 35 jaar ervaring in aromatherapie geeft hij diverse cursussen en opleidingen rondom dit bijzondere thema. Harmen is auteur van vele artikelen en diverse boeken over aromatherapie, waaronder het Aromecum welke al ruim 10.000 keer is verkocht.