Gezonde lucht

Steeds meer mensen laten zich informeren over het feit dat het verdampen van essentiële oliën bijdraagt aan een gezondere luchtkwaliteit. Vergelijkbaar met het verfrissende gevoel dat we ervaren tijdens een boswandeling, waar we dieper en vrijer kunnen ademen, tonen ook onderzoeken aan dat natuurlijke geurstoffen een positief effect kunnen hebben. Dit geldt zelfs voor mensen die doorgaans gevoelig reageren op synthetische geuren. Het gebruik van essentiële oliën voor thuisgebruik groeit in populariteit en de voordelen strekken zich zelfs uit tot zorginstellingen zoals verpleeghuizen en ziekenhuizen. Het implementeren van deze fantastische natuurlijke geurstoffen in dergelijke omgevingen kan bijdragen aan het welzijn van de bewoners en patiënten.

Antibacterieel en antischimmelwerking

Het verbeteren van de omgevingslucht en het bevorderen van een gezondere atmosfeer zijn daadwerkelijk aangetoond in een onderzoek in Oostenrijk. In het ziekenhuis in Wels, een groot ziekenhuis met 2200 bedden in het noorden van Oostenrijk, werd een studie uitgevoerd om het effect van essentiële oliën op bacteriële- en schimmelbesmetting in de lucht van patiëntenkamers te onderzoeken (Lanzerstorfer 2019). De aanleiding voor dit onderzoek waren infecties die veroorzaakt kunnen worden door zwevende bacteriën en schimmels. Deze microben vormen een risico voor de gezondheid van zowel patiënten als personeel. De invloed van deze micro-organismen op de verspreiding en het risico van infecties blijkt aanzienlijk groter te zijn dan voorheen werd verondersteld (Beggs, 2013). Dit is ook aanleiding geweest voor verdere onderzoeken naar de werking van essentiële oliën.

Met name stafylokokken en acinetobacter blijken zich via de lucht te verspreiden. In laboratoriumstudies is al veel ontdekt over de remmende werking van essentiële oliën op schadelijke bacteriën, schimmels en gisten. Dit duidt erop dat essentiële oliën uitstekende desinfecterende eigenschappen hebben. Essentiële oliën zijn lipofiel (vetminnend), en bestaan uit kleine moleculen die tot in de celwand van bacteriën en schimmels kunnen doordringen. Dit leidt onder andere tot verstoring van de celademhaling van deze microben. Opmerkelijk is dat deze gunstige effecten niet alleen in de lucht, maar ook op oppervlakken werden waargenomen. 

Studie

De studie werd uitgevoerd in twee verschillende patiëntenkamers, elk gelegen in afzonderlijke gebouwen op het ziekenhuisterrein: één op de afdeling palliatieve zorg en de andere op de afdeling neurologie. De kamers hadden respectievelijk een oppervlakte van 15 m2 en 25 m2. De concentraties aan bacteriën en schimmels werden gemeten voordat de essentiële oliën werden verdampt. Hoewel de gemiddelde concentraties van bacteriën vergelijkbaar waren op beide kamers, vertoonden de concentraties schimmels verschillen. Dit verschil werd vermoedelijk beïnvloed door de verschillende ventilatiesystemen in de kamers.

Om de luchtomgeving in de kamers te beïnvloeden en vanwege de vermeende antibacteriële en antischimmel eigenschappen, werd besloten om aangename oliën te gebruiken. De keuze viel op een mix van zilverspar (Abies alba) en citroen (Citrus limonum). Deze oliën bevatten hoofdzakelijk monoterpenen en verspreiden een zeer aangename geur.

Tijdens het onderzoek werd een aroma diffuser gebruikt, gevuld met 10 ml gedestilleerd water en drie druppels olie (twee druppels zilverspar en één druppel citroen). Het was een voorwaarde voor de studie dat ramen en deuren gesloten bleven, en er werden geen zorghandelingen uitgevoerd gedurende deze periode. De verdamping duurde een half uur. Over een periode van vijf dagen werden metingen verricht op verschillende tijdstippen op drie locaties in de kamers: dichtbij de verdamper en op iets grotere afstand.

Resultaat

In de periode van drie uur na de verdamping daalde de concentratie van bacteriën in beide ruimtes gedurende de eerste twee uur met 40%. Na drie uur bedroeg de afname nog steeds 10%. Wat betreft schimmelreductie varieerde het resultaat tussen de 30 en 60%, afhankelijk van de kamer. De onderzoekers concludeerden dat het gekozen mengsel van zilverspar en citroen duidelijk effectief was in het verminderen van zowel bacteriële als schimmelbesmetting in de binnenlucht.

Commentaar

Het is verbazingwekkend dat slechts zo’n kleine hoeveelheid essentiële olie nodig is voor dergelijke resultaten. Citroen en zilverspar blijken in dit geval bijzonder effectief te zijn. Op basis van laboratoria onderzoeken lijkt de conclusie gerechtvaardigd dat als een ander mengsel was gekozen, bijvoorbeeld sinaasappel en grove den, het resultaat even indrukwekkend zou zijn geweest. Een tweede aspect is dat de oliën niet of nauwelijks opgemerkt hoeven te worden om effectief te zijn. Drie druppels op dergelijke ruimtes is zeer subtiel en zal door de meeste bezoekers/medewerkers niet of nauwelijks opgemerkt worden qua geur.

Een derde punt dat zeer relevant is voor mensen die gevoelig reageren op stoffen/geuren in de lucht, zoals synthetische geurstoffen: 100% pure essentiële oliën zorgen zelden voor een reactie en kunnen zelfs in een lage dosering zorgen voor een positief effect. Op deze manier kunnen mensen met astma of een gevoeligheid voor bepaalde stoffen profiteren van de voordelen van essentiële oliën.

Koop altijd essentiële oliën van een gerenommeerd merk/bedrijf, er zijn veel nep oliën of verdunde essentiële oliën op de markt.

Literatuur:

Beggs, C.B. – The airborne transmission of infection in hospital buildings: fact or fiction? – Indoor and Built Environment 2003; 12: 9-18

Lanzerstorfer A., Hackl M., Schlömer M., Rest B., Deutsch-Grasl E., Lanzerstorfer C. – The influence of air-dispersed essential oils from lemon (Citrus limon) and silver fir (Abies alba) on airborne bacteria and fungi in hospital rooms – Journal of Environmental Science and Health; Part A Toxic/Hazardous Substances and Environmental Engineering 2019;54(3):256-260

Rijpkema, H. – Aromatherapie voor de luchtwegen

SANGO 2023

Dit artikel is geschreven door Drs. Harmen Rijpkema, medisch antropoloog en aromatherapeut. Hij is werkzaam bij Stichting SANGO. Met meer dan 35 jaar ervaring in aromatherapie geeft hij diverse cursussen en opleidingen rondom dit bijzondere thema. Harmen is auteur van vele artikelen en diverse boeken over aromatherapie, waaronder het Aromecum welke al ruim 10.000 keer is verkocht.