Naast een bijdrage aan huidverzorging en verbetering van de huid kunnen essentiële oliën ook helpen als natuurlijke bescherming tegen muggen en andere insecten. Opmerkelijk is dat vele insecten juist op geur (=essentiële olie) afkomen voor nectar en bestuiving. Ze ruiken de vluchtige geurstof en als er wat te halen valt, komen ze erop af. Echter, als de vluchtige stoffen uit de plant zijn gedestilleerd, dan zijn ze veel te sterk voor insecten en blijven ze weg.

Vroeger werden al geurende kruiden tegen muggen gebruikt. Bosjes lavendel, tijm, rozemarijn werden tussen de kleren gelegd tegen o.a. luizen en muggen.  Bijna alle essentiële oliën zijn als insectenwerend middel toe te passen. Uit onderzoek is gebleken dat alleen citrusoliën zoals sinaasappel, mandarijn, bergamot en grapefruit niet zo geschikt zijn. Verschillende mensen hebben de ervaring dat deze juist insecten aantrekken.

Hoewel er geen 100% bescherming tegen insectenbeten bestaat, zijn er voldoende oliën die insecten een tijd kunnen weren. Wetenschappelijk onderzoek naar essentiële oliën en hun insectenwerende eigenschappen is de laatste tijd sterk toegenomen omdat men zoekt naar alternatieven voor de chemische middelen die tegenwoordig worden gebruikt. Naast hun effectieve bescherming is er ook een negatieve kant aan deze chemische middelen: er ontstaat resistentie en ze belasten het lichaam doordat ze in vetweefsel kunnen achterblijven. Het meest bekende insectenwerende middel is DEET, dat voor kinderen nog wel eens naar voren komt als toxisch. Er zijn er natuurlijke alternatieven die, bij regelmatig gebruik, voldoende bescherming lijken te bieden, maar er zijn steeds meer wetenschappelijke onderzoeken die dit bevestigen.

Essentiële oliën die traditioneel bekend staan om hun insectenwerende werking zijn o.a.:
Citronella, citroeneucalyptus (citriodora), lemongrass, pepermunt, geranium, kattenkruid en kruidnagel.

Citronella (Cymbopogon nardus) staat al eeuwenlang bekend als insectenverdrijver. Van kattenkruid (Nepeta cataria) (waar katten overigens dol op zijn!) hebben onderzoekers gezegd dat het een paar uur op de huid een effectieve insectenwerende werking heeft en zelfs 10 x effectiever is dan DEET. Maar let op: essentiële oliën mogen nooit puur op de huid gebruikt worden, ze moeten altijd verdund worden in een plantaardige basis zoals amandel- of abrikozenpitolie. Alleen tea tree olie en lavendel mogen eventueel druppelsgewijs, puur op de huid worden gebruikt. Over katten gesproken, deze kunnen vaak essentiële oliën op/in de vacht niet goed verdragen. Katten hebben een andere stofwisseling dan mensen en kunnen essentiële oliën niet goed afbreken.

Mocht men gestoken worden, dan zijn essentiële oliën een effectieve hulp ter verlichting van de symptomen. Er is geen betere essentiële olie die zo verbluffend snel werkt bij een muggenbeet als tea tree olie. De jeuk verdwijnt direct en er ontstaat geen ontsteking. Dezelfde werkzaamheid is ook gezien bij een wespen- en bijensteek. Direct 1 à 2 druppels tea tree op de plek aanbrengen en zelfs de zwelling wordt vermeden. Dit mag 3 tot 5 keer per dag herhaald worden. Ook kan men wat groene klei pasta, vermengd met tea tree olie, op de plek aanbrengen. Minstens een half uur op de steekwond laten en herhalen indien nodig. Men kan zelf een mengsel maken dat thuis of op vakantie te gebruiken is. Hieronder worden een aantal recepten gegeven.

Bij een tekenbeet is de eerste hulp zo snel mogelijk de teek volledig verwijderen. Nooit een essentiële olie op de teek druppelen. Die kan als een reactie nog meer gif in de huid brengen. Op de plaats van de beet direct tea tree olie aanbrengen, eventueel vermengd met lavendel.

Maar om een tekenbeet te voorkomen zijn er tegenwoordig outdoor sprays op de markt die effectieve tekenwerende oliën bevatten zoals eucalyptus citriodora, de olie uit het hout van de Juniperus virginiana en pepermunt. Deze outdoor sprays zijn ook goed voor bescherming van honden en paarden, maar dus niet gebruiken bij katten.

Oliën die wespen op afstand houden zijn wetenschappelijk onderzocht. Van de 21 geteste essentiële oliën bleken er 17 effectief wespen te weren. Voorbeelden zijn lemongrass, rozemarijn, kruizemunt, kruidnagel, pepermunt, geranium, patchouli, ylang-ylang en anijs (Zhang 2013). Er werden ook essentiële olie mengsels getest die bijna 100% wespen konden afweren. Je zou zelfs met een oliemengsel muren in kunnen sprayen om te voorkomen dat ze een nest gaan bouwen. Zeker als daar al eerder een nest is gebouwd.

Helaas is er geen middel (en olie) die de brandharen van de eiken- en dennenprocessierups op afstand houdt. Vooral zomers maar ook winters kunnen de eiwitten (thaumetopoïne) uit de brandharen nare huid- en slijmvliesreacties geven. De intense jeuk zorgt voor veel ongemak.  Bij ernstige klachten wordt de huid behandeld met cortisoncrèmes en bij heftige jeuk worden soms ook antihistaminica voorgeschreven. De irritatie aan ogen kan leiden tot conjunctivitis en irritatie aan de neus kan leiden tot soms ernstige luchtwegklachten. Ook voor huisdieren zijn de brandharen gevaarlijk. Bij ernstige symptomen is het goed de arts of een andere professional te raadplegen.
Verkoelende gels en hydrolaten zijn middelen om de ergste jeuk te verlichten. Voorbeelden zijn gels die de huid verkoelen zoals aloë vera gel of gels met het verkoelende menthol (pepermunt). Bij jeuk is het dan aan te raden de aloë vera gel tube in de koelkast te bewaren en een aantal keren per dag op te brengen. Van aloë vera gel is bekend dat het naast een jeukstillende werking ook een huidherstellende werking heeft. Ook koude kompressen met water, rozenwater of lavendelwater brengen verlichting. Bij huidbeschadigingen kan een zalf op basis van aloë vera of calendula de huid weer herstellen.

25 druppels Eucalyptus citriodora 

15 druppels Lemongrass  

15 druppels Palmarosa 

15 druppels Geranium 

Gebruik ongeveer 5 tot 7 druppels van het mengsel in een diffuser of andere aromaverdamper. 

50 ml. Amandelolie  

15 druppels Eucalyptus citriodora 

8 druppels Palmarosa 

7 druppels Lemongrass 

Breng de olie aan op de huid en de muggen en wespen blijven uit de buurt. Goed schudden voor gebruik.