Aromatherapie bij zwangerschap, baby’s en kinderen
Essentiële oliën kunnen helpen om de gezondheid van u en uw baby te ondersteunen. De levenskracht, die vanuit de bloem, plant, boom of kruid in deze oliën verzameld is, draagt bij aan het behouden van het natuurlijke evenwicht in het lichaam. Aromatherapie kan goed ingezet worden tijdens de zwangerschap, tijdens de bevalling en bij baby’s. Essentiële oliën kunnen van grote waarde zijn in de algemene lichaamsverzorging en als goede ondersteuning bij allerlei ongemakken. Uiteraard is voorzichtigheid geboden bij deze krachtige, natuurlijke stoffen maar het zou jammer zijn voor moeder en kind om de voordelen van aromatherapie te missen. Het kan juist zeer aangenaam en ontspannend werken en dat is goed voor moeder en kind. Allereerst zijn er verschillende manieren om essentiële oliën te gebruiken, dus hier de spelregels op een rij:
- Inwendig gebruik raden wij absoluut af bij zwangerschap.
- Verdamping is geen enkel probleem tijdens de zwangerschap. Kies een geur die u prettig vindt, want als u van de geur geniet dan kan deze olie u helpen te ontspannen.
- Op de huid kunt u de meeste oliën in kleine hoeveelheden gebruiken. Zowel een massageolie met essentiële olie als rustgevende baden (in een badolie of met emulgator) zijn vaak zeer aangenaam en toegestaan. Hierbij is de regel: minder is meer! Gebruik maximaal een dosering essentiële olie van 0,5 tot 1%, oftewel maximaal 10 – 20 druppels essentiële olie per 100 ml basisolie.
- Hoewel dit niet uit studies naar voren komt, raden we toch een aantal oliën op de huid af. Deze oliën kunt u beter zoveel mogelijk vermijden op de huid, ze staan hieronder op een rij.
Essentiële oliën om op de huid te vermijden tijdens de zwangerschap
Stimulerende oliën, dat zijn meestal oliën met hoge percentages monoterpeenketonen en fenolen raden wij tijdens de zwangerschap af om op de huid te gebruiken. Hieronder vindt u een overzicht van essentiële oliën die u wel in de verdamper kunt gebruiken maar waarbij u het gebruik op de huid en in bad zo veel mogelijk moet vermijden.
- Bonenkruid (Satureja hortensis)
- Ceder, virginia (Juniperus virginiana)
- Engelwortel (Angelica archangelica)
- Hysop (Hyssopus officinalis)
- Kaneelschors (Cinnamomum zeylanicum)
- Kaneel Cassia (Cinnamomum cassia)
- Karwij (Carum carvi)
- Kruidnagel (Syzygium aromaticum)
- Lavendel, spijk (Lavandula latifolia)
- Oregano (Origanum vulgare)
- Rozemarijn (Rosmarinus officinalis)
- Salie (Salvia officinalis)
- Thuja (Thuja occidentalis)
- Tijm (Thymus vulgaris ct thymol)
- Wintergreen (Gaultheria procumbens)
Essentiële oliën aangeraden tijdens de zwangerschap
Dit zijn zachte en huidvriendelijke oliën die in de juiste dosering prettig zijn in de (dagelijkse) huidverzorging of in bad. Gebruik echter niet meer dan een dosering van 0,5 tot 1%: dit betekent maximaal 10 tot 20 druppels op 100 ml plantolie of badolie.
- Citrusoliën: o.a. citroen, sinaasappel, bergamot, grapefruit, neroli
- Cipres
- Den
- Eucalyptus
- Geranium
- Ho-hout
- Kamille
- Lavendel
- Marjolein
- Niaouli
- Palmarosa
- Sandelhout
- Tea tree
- Wierook
Recepten voor tijdens de zwangerschap en de bevalling
Bij zwangerschapsstriemen (striae):
• 100 ml vette plantenolie (bijvoorbeeld jojoba)
• 15 druppels mandarijn
• 8 druppels oranjebloesem (neroli)
Bij spataderen
Door de hormoonveranderingen in het lichaam laten de aderen wat meer vocht door en zijn ze iets zwakker. Het belangrijkste is dat u niet al te lange tijden achter elkaar staat. Als u zit leg dan uw benen wat hoger. De volgende massageolie kan u ondersteunen door de benen hiermee twee maal daags in te masseren:
• 100 ml vette plantenolie (bijvoorbeeld jojoba)
• 5 druppels cipres
• 10 druppels citroen
• 10 druppels geranium
Voor de rug
Het extra gewicht van de baby kan een belasting zijn voor de rug. Massage en aromatische baden kunnen u hierbij ondersteunen. Een verzachtende massage- en badolie:
• 100 ml vette plantenolie of neutrale badolie
• 15 druppels lavendel
• 10 druppels sandelhout
Slaapproblemen
Tijdens de zwangerschap hebben veel aanstaande moeders moeite met lekker slapen. Het slapen gaat wat moeilijker met een dikke buik, maar ook spanningen en de hormonale veranderingen kunnen hiervan een oorzaak zijn. Neem voor u gaat slapen een voetbad met lavendel of roomse kamille. Doe voor u gaat slapen een druppel lavendelolie op het kussen of op een geursteentje. Eventueel is een inhaler met lavendelolie ook prettig om aan te ruiken als u ’s nachts wakker wordt.
Tijdens de bevalling
Probeer uzelf op het laatste moment zoveel mogelijk te laten verwennen zo dat u zich heel ontspannen voelt. Het kan prettig zijn om tijdens de bevalling de buik en rug met de volgende massageoliën te masseren:
Recept 1:
• 30 ml vette plantenolie
• 2 druppels roos
• 1 druppel wierook
• 1 druppel engelwortel
• 3 druppels mandarijn
Recept 2
• 30 ml vette plantenolie
• 8 druppels palmarosa
Tip! Verdamp tijdens de bevalling een olie om vrijer te ademen, zoals den, eucalyptus, niaouli of een olie die u heel prettig vindt.
Na de bevalling
Borstvoeding
Om de borstvoeding te ondersteunen kunt u venkelthee drinken en dit eventueel aanvullen met een massage met 30 ml vette plantenolie en 5 druppels venkel (zoet).
Gevoelige borsten
• 30 ml vette plantenolie
• 3 druppels roos
• 3 druppels geranium
• 3 druppels citroen
In de volgende paragraaf leest u meer over aromatherapie bij baby’s.
Aromatherapie bij baby’s en kinderen
Toepassingen als verdamping van oliën en oliën op de huid hebben bij baby’s en kleine kinderen een andere uitwerking dan bij volwassenen. Huid en immuunsysteem zijn nog in ontwikkeling en reageren anders op onder andere essentiële oliën. Hersenen en ademhalingssysteem zijn nog kwetsbaar en gevoelig voor een (te) sterke prikkeling. Daarom moet de inzet van aromatherapie bij kinderen en baby’s altijd met mate zijn.
Essentiële oliën zijn complexe mengsels met vele inhoudsstoffen. Er zijn bijna in elke olie wel inhoudsstoffen aanwezig die bijdragen aan gezonde luchtwegen. Als bijvoorbeeld een baby die nog nauwelijks beweegt, deze oliën inademt, start de slijmoplossing. Maar een baby heeft nog niet de spierkracht ontwikkeld om het losgekomen slijm weg te hoesten. Vandaar dat we prikkelende oliën bij de neus afraden. Zodra een kind mobiel wordt, zich op kan trekken en kan rollen, ontwikkelt het ook de vaardigheid van het weghoesten van slijm. Oliën met een prikkelende werking zoals rozemarijn, hysop en salie moeten daarom vermeden worden. Ook moeten oliën in de buurt van de neus worden vermeden. Dit zijn bijvoorbeeld oliën als pepermunt en oliën met een hoog gehalte aan cineol (bv. eucalyptus, ravintsara, kajeput, niaouli en mirte).
Geur en baby’s
Baby’s worden geboren met een sterke geurzin. Een pasgeboren baby zal de moeder binnen een paar dagen al aan de geur herkennen. Een baby reageert heel snel op geuren uit de omgeving. Zoals alle andere zintuigen, ontwikkelt de geurzin van de baby zich al in de baarmoeder. Er is aangetoond dat baby’s een voorkeur hebben voor geuren die ze hebben kunnen waarnemen in de baarmoeder. Als er tijdens de zwangerschap essentiële oliën zijn gebruikt vormt dit al een goede basis voor de eerste periode van de baby. Het is voor de baby naast de geur van de moeder een vertrouwde geur.
Een baby kan door middel van gelaatsuitdrukkingen duidelijk maken of hij een geur lekker vindt of niet. Baby’s vinden zoete geuren het lekkerst, hierbij trekken ze een ontspannen gezichtje, tuiten hun lippen of steken het puntje van hun tong naar buiten. Als baby’s iets niet lekker vinden ruiken, trekken ze een vies gezichtje, wenden hun hoofdje af of beginnen te huilen. De gelaatsuitdrukkingen van genot of afkeer lijken aardig op die van de volwassen mens.
Recepten met essentiële oliën voor baby’s en kinderen
Verdamping en de luchtwegen
Verdamping van oliën is mogelijk. Maar het is aan te raden om bij baby’s en zeer jonge kinderen te verdampen in de slaapkamer voordat het kind gaat slapen. Zet de verdamper een uur van te voren aan en stop het verdampen zodra het kind in de slaapkamer komt. We raden het af de verdamper aan te laten staan omdat een kinderkamer vaak klein van formaat is. Overdag in de woonkamer kunt u echter gewoon de verdamper aan laten staan omdat de ruimte vaak groter is. Let op: geen oliën direct het wiegje druppelen.
- Om lekker te slapen: Kies voor 1 druppel lavendel, mandarijn of kamille (roomse) op een geurblokje of in een verdamper. Zet bij baby’s de verdamper een half uur voor het slapengaan uit.
- Bij onrust: 1 druppel mandarijn essentiële olie
- Bij verkoudheid: 1 druppel grove den essentiële olie
Massage & gebruik op de huid
Bij de allerjongsten tot 6 maanden oud gebruiken we alleen maar hydrolaten (zoals rozenwater) en pure biologische vette plantoliën zoals jojoba- of kokosolie. Hoe jonger het kind, des te minder olie wordt gebruikt. De huid van baby’s en zuigelingen is zeer dun en heeft in vergelijking met volwassenen een hoge vochtigheidsgraad. De huid reageert gevoelig op oliën en daarom is een lage dosering van oliën in een drager aan te raden. Bij een extreem gevoelige huid is een huidverzorging met alleen vette plantolie of maceraten voldoende. Na 6 maanden kun je voor de ontspanning, op 100 ml plantolie maximaal 2 tot 4 druppels essentiële olie toevoegen. Babymassage is leuk om te doen, omdat vrijwel elke baby ervan houdt om gestreeld, gemasseerd en geknuffeld te worden. Lavendelolie is hierbij het eerste advies: lavendel is zeer huidvriendelijk en een natuurlijke rustgever. Deze massageolie met lavendel kan ook als dagelijkse, verzorgende huidolie gebruikt worden. Voor een goede ontspanning kunnen de voetjes, buik en rug licht gemasseerd worden voor het slapen gaan met 1 ml massageolie. Vanaf 6 maanden kan een huidolie voor gezonde luchtwegen zonder problemen op de voeten, borst en/of op de rug worden gebruikt.
In bad
De eerste drie maanden kunt u beter geen essentiële oliën gebruiken, dus kies in deze periode voor een scheut hydrolaat per badje, zoals puur rozenwater.
Richtlijn doseringen bij baby’s en kinderen
Als we naar dosering kijken, kunnen we alleen maar richtlijnen geven. Er zijn zoveel factoren die een rol spelen: leeftijd, gewicht, medicatie, keuze van essentiële olie, toepassing, en meer. Bij twijfel raden wij altijd aan om een (natuur)arts of ervaren aromatherapeut te raadplegen.
- Bij baby’s tot 6 maanden geen essentiële olie gebruiken
- Kinderen tussen 6 maanden tot 3 jaar: maximaal 0,5% essentiële olie in een vette plantolie.
Dat wil zeggen: maximaal 10 druppels essentiële olie op 100 ml vette plantolie - Kinderen tussen 3 – 12 jaar: maximaal 1% essentiële olie in een vette plantolie.
Dat wil zeggen: maximaal 20 druppels essentiële olie op 100 ml vette plantolie
N.B. De hoeveelheid essentiële olie per druppel uit het pipetje kan sterk variëren: van 16 tot 44 druppels. Als we uitgaan van een gemiddelde van 20 druppels per ml, dan is 0,1% dus 2 druppels op 100 ml vette plantolie; 0,5% is 10 druppels op 100 ml vette plantolie en 1% is 20 druppels. Dit kunnen de meeste kinderen goed verdragen.
Dit artikel is geschreven door Drs. Harmen Rijpkema, medisch antropoloog en aromatherapeut. Hij is werkzaam bij Stichting SANGO. Met meer dan 35 jaar ervaring in aromatherapie geeft hij diverse cursussen en opleidingen rondom dit bijzondere thema. Harmen is auteur van vele artikelen en diverse boeken over aromatherapie, waaronder het Aromecum welke al ruim 10.000 keer is verkocht.