Ontspanning en overspanning

Spelen essentiële oliën en geur een rol in het voorkomen en behandelen van overspanningsklachten? Wat kan aromatherapie betekenen bij ontspanning en overspanning?

In 2018 had 17% van alle werknemers in Nederland overspanningsklachten. Verschillende symptomen die kunnen optreden bij burn-out zijn: lichamelijk en psychisch uitgeput, sterk concentratieverlies, moeite met het korte termijn geheugen, slaapproblemen, prikkelbaarheid, piekeren, hoofdpijn en hartkloppingen. Het is het resultaat van een (te) lange periode spanning en stress die niet meer goed wordt verwerkt. Bore-out is de laatste tijd ook onder de aandacht gekomen met dezelfde symptomen als burn-out. Bore-out is niet een overprikkeling maar een onderprikkeling: te weinig uitdagingen, vooral op het werk. Zelfvertrouwen ontbreekt om weer in actie te komen en initiatief te ontwikkelen.

Bij burn-outklachten zou o.a. veel aandacht moeten gaan naar het herstellen van de verstoorde stressreacties van lichaam en geest. Energie in het lichaam is opgebruikt en dat zal weer opgebouwd moeten worden. Naast ongelofelijk veel rust, ontspanning, beweging en weinig prikkels kan aromatherapie een zetje in de goede richting geven.

Zo is uit studies gebleken dat inhalatie van essentiële oliën mentale vermoeidheid vermindert bij mensen met een matige vorm van burn-out (Varney 2013). Bij de proef werd een combinatie van pepermunt, basilicum en helicryse ingezet. Een tweede studie toonde aan dat verdamping van oliën bij mensen die in een spa werken, een gunstig effect heeft op de bloeddruk en de hartslag ontspant (Chuang 2014).

Een olie die in aanmerking komt voor een sterke ontspanning is de atlasceder (Cedrus atlantica), al dan niet aangevuld met een andere olie. De warme, zoete houtgeur straalt kracht, ondersteuning en aarding uit. Ceder versterkt, ontspant en ‘ontstopt’ verstoorde energiestromen. De olie zorgt voor o.a. voor stabiliteit in tijden van veranderingen die gepaard gaan met angsten, zorgen, onzekerheid en grote stress. Atlasceder doorbreekt het ‘malen’. Het kalmerende karakter van de olie is deels te verklaren door activering van het parasympatische deel van het zenuwstelsel (Dayawansa 2003).

Een tweede olie die de moeite waard is in te zetten bij stress en burn-out klachten is bergamot (Citrus bergamia). Een klassieker in de aromatherapie met een delicate, warme fruitgeur. Bergamot bevat linalyl acetaat en linalool waardoor de olie in werking lijkt op lavendel dat dezelfde hoofdbestanddelen bevat. Deze olie harmoniseert dat wat uit balans is en ontspant waar spanning heerst. Ze bevordert een balans tussen activering en kalmering. In de aromatherapie is bergamot dé olie voor mensen die neigen naar winterdepressies. De olie montert op. In verschillende studies is aangetoond dat bergamot in een huidolie verlichtend werkt op chronische pijn (o.a. Rombola 2016; Scuteri 2018).

Deze column verscheen in de Pharmactueel in maart 2020.

Dit artikel is geschreven door Drs. Harmen Rijpkema, medisch antropoloog en aromatherapeut. Hij is werkzaam bij Stichting SANGO. Met meer dan 35 jaar ervaring in aromatherapie geeft hij diverse cursussen en opleidingen rondom dit bijzondere thema. Harmen is auteur van vele artikelen en diverse boeken over aromatherapie, waaronder het Aromecum welke al ruim 10.000 keer is verkocht.

Chuang, K.J. et al – The effect of essential oil on heart rate and blood pressure among solus por aqua workers – European Journal of Preventive Cardiology 2014; 21 (7): 823 – 828

Dayawansa, S. et al – Autonomic responses during inhalation of natural fragrance of cedrol in humans. Autonomic Neuroscience 2003: 108 (1-2): 79 – 86

Rijpkema, H. – Het Aromecum, Aromatherapie van Absint tot Zonnebloem – 2019; 9de druk

Rombolà, L. et al – Rational basis for the use of bergamot essential oil in complementary medicine to treat chronic pain. Mini Reviews in Medicinal Chemistry 2016; 16 (9): 721 – 728

Scuteri, D. et al – Neuropharmacological properties of the essential oil of bergamot for the clinical management of pain-related BPSDs. Current Medicinal Chemistry 2018: doi: 10.2174/0929867325666180307115546

Varney, E., Buckle, J. – Effect of inhaled essential oils on mental exhaustion and moderate burnout: a small pilot study – Journal of Alternative and Complementary Medicine 2013; 19 (1): 69 – 71